قلاویز

قلاویز (به انگلیسی TAP) ابزاری است که برای ایجاد رزوه‌ داخلی یا دنده زنی در قطعات فلزی، پلاستیکی یا چوبی به کار می‌رود. این ابزار بیشتر در صنایع تولیدی، ماشین‌ کاری و ساخت قطعات کاربرد دارد و با استفاده از آن می‌توان پیچ را به صورت دقیق در داخل سوراخ قطعه نصب کرد. قلاویزها در انواع مختلفی مانند دستی، ماشینی و مارپیچی تولید می‌شوند و با توجه به نوع رزوه (متریک، اینچی، مخروطی و غیره) انتخاب می‌شوند. هنگام استفاده از ابزار قلاویز، باید سوراخ اولیه با قطر مناسب ایجاد شده باشد تا ابزار به راحتی در آن حرکت کند و به قطعه آسیب نرساند. یکی از نکات مهم در استفاده از قلاویز، انتخاب جنس مناسب برای نوع متریال کار است. برای مثال، قلاویزهایی که برای فولاد سخت یا استنلس استیل استفاده می‌شوند، باید از جنس مقاومی مانند فولاد تندبر (HSS) یا کاربید باشند. همچنین، روانکاری مناسب در حین قلاویزکاری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که هم باعث افزایش عمر ابزار می‌شود و هم از شکستگی یا گیرکردن آن جلوگیری می‌کند. در محیط‌های صنعتی، از قلاویز ماشینی به کمک دستگاه‌های CNC یا دریل‌های ستونی برای دقت و سرعت بیشتر بهره می‌برند.

مشخصات فنی و عددی قلاویز

قلاویز یا TAP از نظر فنی دارای مشخصاتی است که شامل نوع رزوه، قطر اسمی، گام رزوه (Pitch)، طول کلی، طول دنده کاری و نوع شیار (صاف یا مارپیچ) می‌شود. به‌طور معمول، قلاویزهای متریک با استاندارد ISO تولید می‌شوند و قطر اسمی آن‌ها از حدود M1 (یک میلی‌متر) تا M100 (صد میلی‌متر) متغیر است. برای مثال، یک قلاویز M10×1.5 دارای قطر اسمی 10 میلی‌متر و گام دنده 1.5 میلی‌متر است. زاویه استاندارد دنده در رزوه‌های متریک 60 درجه است و طول دنده‌کاری معمولاً بین 8 تا 25 میلی‌متر متغیر است، بسته به اندازه قلاویز و کاربرد آن. از نظر جنس و دقت ساخت، قلاویزها در کلاس‌های تلورانس مختلفی مانند ISO 6H یا 6G تولید می‌شوند که مشخص می‌کنند دنده تا چه میزان باید با پیچ جفت شود. همچنین، جنس قلاویز معمولاً از فولاد تندبر (HSS) با ترکیباتی مثل HSS-E (دارای کبالت) یا کاربید برای مقاومت بیشتر در برابر سایش ساخته می‌شود. زاویه برش (Cutting Angle) معمولاً بین 5 تا 10 درجه است و تعداد شیارهای مارپیچ در قلاویز ممکن است بین 2 تا 6 عدد باشد که بر اساس نوع مواد و نوع سوراخ (کور یا عبوری) انتخاب می‌شود. سرعت پیشنهادی برش بسته به قطر و جنس قطعه‌کار ممکن است بین 5 تا 30 متر بر دقیقه باشد.