شیر برقی گاز و گازوئیل برای کنترل خودکار جریان سیالات در مشعلهای صنعتی، سیستمهای گرمایشی و واحدهای توزیع سوخت طراحی میشوند. فشار کاری این شیرها معمولاً بین 0.5 تا 6 بار است که بسته به مدل و کاربرد متفاوت میباشد. بدنه شیرها اغلب از برنج، آلومینیوم یا استیل ضد زنگ ساخته میشود تا در برابر خوردگی مقاوم باشند. قطر اسمی روزنه عبوری بین 10 تا 50 میلیمتر متغیر است و نرخ جریان مناسبی را فراهم میکند. اکثر مدلها مطابق با استانداردهای EN 161 و ATEX تولید میشوند تا ایمنی در محیطهای قابل انفجار تضمین گردد. بوبینهای الکتریکی معمولاً با ولتاژ 230 ولت AC یا 24 ولت DC کار میکنند و توان مصرفی آنها بین 6 تا 20 وات است. زمان پاسخدهی شیر معمولاً کمتر از 1 ثانیه است تا در شرایط اضطراری بهسرعت عمل کند.
شیرهای برقی گاز و گازوئیل در دو نوع نرمال بسته NC و نرمال باز NO عرضه میشوند. جنس آببندها بسته به نوع سیال و دمای کاری از NBR، FKM یا PTFE انتخاب میشود. محدوده دمای کاری این شیرها معمولاً از 15- تا 80+ درجه سانتیگراد است و مدلهای صنعتی خاص تا 120+ درجه را نیز تحمل میکنند. ضریب جریان Kv این شیرها بین 1.5 تا 25 مترمکعب بر ساعت است که برای سیستمهای با دبی پایین یا بالا مناسب میباشد. اتصالهای رزوهای معمولاً از نوع BSP یا NPT بوده و در سایزهای 1/4 اینچ تا 2 اینچ تولید میشوند. برخی مدلها قابلیت ریست دستی، نمایشگر وضعیت یا فیلتر داخلی را نیز دارند. این شیرها جزو تجهیزات حیاتی در ایمنی و عملکرد پایدار سیستمهای سوخت محسوب میشوند.
شیر برقی یکی از اجزای حیاتی در سیستم های کنترل جریان سیالات مانند گاز، آب و مایعات صنعتی است که با بهره گیری از انرژی الکتریکی، عملکرد باز و بسته شدن مسیر جریان را هدایت می کند. اجزای اصلی این تجهیز شامل بدنه، ورودی و خروجی سیال، سیم پیچ، قاب سیم پیچ، اتصال دهنده سیم ها، میله فلزی، فنر و دریچه عملکردی است. هسته مرکزی شامل کویل الکترومغناطیسی می باشد که با عبور جریان برق، نیروی مغناطیسی ایجاد کرده و سبب حرکت فنر و عملکرد شیر می شود. این مکانیزم، مسیر عبور سیال را به طور دقیق باز یا بسته می کند. سیم پیچ ها با مواد عایق بندی شده با کیفیت ساخته شده اند تا در برابر حرارت و شوک های الکتریکی مقاوم باشند. بدنه شیر نیز از فلزاتی مانند برنج، فولاد یا کروم تولید شده و وظیفه تحمل فشار و محافظت مکانیکی را بر عهده دارد.
علاوه بر کویل و بدنه، اجزاء دیگری مانند هسته آهنی، فنر، دیافراگم یا پلاگ، و ترمینالهای اتصال برق در ساختار شیر برقی اهمیت ویژهای دارند. هسته آهنی که درون کویل قرار دارد، باعث تمرکز میدان مغناطیسی و افزایش راندمان عملکرد میشود. فنر تعبیه شده در ساختار شیر وظیفه بازگرداندن شیر به حالت اولیه را پس از قطع برق بر عهده دارد. دیافراگم یا پلاگ، قطعهای است که مستقیما مسیر عبور سیال را کنترل میکند و جنس و طراحی آن تأثیر زیادی بر کیفیت عملکرد شیر دارد. ترمینالها نیز باید به گونهای طراحی شوند که نصب و اتصال آسان و ایمن را تضمین کنند تا ضمن کاهش احتمال بروز مشکلات، ایمنی سیستم حفظ شود. شناخت دقیق این اجزاء و کیفیت ساخت آنها، پایه اصلی انتخاب و خرید شیر برقی با کارایی بالا و عمر طولانی است.
شیرهای برقی انواع مختلفی دارند که بر اساس نحوه عملکرد و کاربردهای صنعتی دستهبندی میشوند. شیرهای برقی نرمال بسته (Normally Closed - NC) در حالت عادی بسته هستند و با اعمال ولتاژ باز میشوند، مناسب سیستمهای ایمنی و قطع سریع جریان. نوع نرمال باز (Normally Open - NO) در حالت عادی باز است و با اعمال ولتاژ بسته میشود، معمولاً در سیستمهایی با نیاز به قطع موقت جریان کاربرد دارد. شیرهای دو حالته (2/2) و سه حالته (3/2) رایجترین انواع هستند که به ترتیب برای قطع و وصل جریان و کنترل مسیرهای چندگانه استفاده میشوند.
شیرهای برقی بر اساس نوع سیال نیز تقسیمبندی میشوند؛ شیرهای آب، هوا، گاز و گازوئیل هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند. به عنوان مثال، شیر برقی گاز معمولاً دارای بدنه برنجی و آببندی مقاوم به دما و فشار بالا است. شیرهای برقی صنعتی با قابلیت تحمل فشار تا 10 بار و دمای کاری تا 120 درجه سانتیگراد در خطوط تولید و فرآیندهای شیمیایی کاربرد فراوان دارند. شیرهای با زمان پاسخدهی کمتر از 50 میلیثانیه برای کنترل دقیق در سیستمهای اتوماسیون صنعتی انتخاب میشوند.
وضعیت پیشفرض | فشار کاری (بار) | دمای کاری (°C) | زمان پاسخدهی (میلیثانیه) | کاربرد اصلی | جنس بدنه معمولی | نوع عملکرد | نوع شیر برقی |
---|---|---|---|---|---|---|---|
بسته | 0.5 - 10 | -10 تا 120 | 20 - 100 | سیستمهای ایمنی، قطع سریع جریان | برنج، فولاد ضد زنگ | دو حالته (2/2) | نرمال بسته (Normally Closed - NC) |
باز | 0.5 - 6 | -10 تا 100 | 30 - 120 | سیستمهای تهویه، قطع موقت جریان | برنج، پلاستیک صنعتی | دو حالته (2/2) | نرمال باز (Normally Open - NO) |
بسته یا باز | 0.5 - 10 | -20 تا 130 | 15 - 50 | قطع و وصل ساده در خطوط سیال | برنج، آلومینیوم | دو حالته (2/2) | دو حالته (2/2) |
چندس مسیره | 0.2 - 8 | 0 تا 100 | 10 - 40 | کنترل مسیرهای چندگانه | برنج، فولاد ضد زنگ | سه حالته (3/2) | سه حالته (3/2) |
نرمال بسته | 0.5 - 6 | -15 تا 80 | کمتر از 100 | کنترل جریان سوخت در مشعلها | برنج، استیل ضد زنگ | دو حالته (2/2) یا مستقیم | شیر برقی گاز و گازوئیل |
نرمال بسته | 1 - 16 | 0 تا 90 | 20 - 80 | سیستمهای آبیاری، تهویه | برنج، پلاستیک مقاوم | مستقیم یا پایلوتدار | شیر برقی آب صنعتی |
بسته یا باز | تا 0.7 | -10 تا 100 | 10 - 30 | فشار پایین، دبی کم، کنترل دقیق | برنج، استیل | مستقیم (Direct Acting) | شیر برقی مستقیم (Direct Acting) |
بسته یا باز | 0.5 - 10 | -20 تا 130 | 20 - 70 | فشار بالا، دبی زیاد، کاربردهای هیدرولیک و بخار | برنج، استیل | پایلوتدار (Pilot Operated) | شیر برقی پایلوتدار (Pilot Operated) |
معمولاً بسته یا چند مسیره | 0.2 - 8 | 0 تا 100 | 15 - 50 | کنترل مسیرهای چندگانه، سیستمهای پنوماتیکی | برنج، فولاد ضد زنگ | چند راهه (Multi-Way) | شیر برقی چند راهه (Multi-Way) |
انتخاب شیر برقی مناسب نیازمند بررسی دقیق مشخصات فنی، نوع کاربرد، و شرایط محیطی است. اولین و مهم ترین نکته، بررسی ولتاژ مورد نیاز برای عملکرد شیر است. شیرهای برقی معمولا در دو نوع ولتاژ AC و DC موجود هستند که باید با منبع تغذیه سیستم هماهنگ باشند. مورد دوم، نوع اتصال شیر به خط لوله است؛ شیرهایی با رزوه های استاندارد، فلنجی یا اتصال فشاری باید متناسب با طراحی سیستم انتخاب شوند
یکی دیگر از نکات کلیدی، دمای کاری، فشار مجاز و جنس بدنه شیر است. برای سیستم های با دمای بالا یا سیالات خورنده، استفاده از آلیاژهای خاص مانند استنلس استیل یا برنج توصیه می شود. همچنین در محیط های با رطوبت یا گرد و غبار بالا، استفاده از شیرهایی با درجه حفاظت IP بالا ضروری است. بررسی میزان دبی یا نرخ جریان عبوری نیز در انتخاب قطر شیر تاثیر مستقیم دارد و نباید نادیده گرفته شود.
فاکتورهای موثر بر قیمت و خرید شیر برقی شامل جنس بدنه، نوع عملکرد و فشار کاری میباشد. شیرهای برقی با بدنه برنجی یا استیل، مقاومت و طول عمر بالاتری دارند که قیمت آنها بین ۳۰ تا ۲۰۰ دلار متغیر است. همچنین، شیرهای پایلوتدار به دلیل پیچیدگی بیشتر و کاربرد در فشارهای بالا معمولاً گرانتر هستند. برندهای معتبر جهانی مانند ASCO، Parker و SMC قیمتهایی در بازه ۵۰ تا ۳۰۰ دلار ارائه میدهند که بسته به سایز و مشخصات فنی متفاوت است. نوع سیال و دمای کاری نیز نقش مهمی در انتخاب و قیمت نهایی دارد.
عوامل دیگری مانند ولتاژ کاری، سایز اتصال و استانداردهای ایمنی نیز تاثیرگذارند. شیرهای برقی با ولتاژ ۲۴ ولت و ۲۳۰ ولت AC متداولتر و قیمت مناسبتری دارند. مدلهای خاص با قابلیت ضد انفجار یا مقاوم در برابر خوردگی قیمتهایی بیش از ۳۰۰ دلار دارند. خرید از فروشندگان معتبر و گارانتی اصلی، اطمینان از کیفیت و عملکرد را تضمین میکند. در نهایت، هزینه نصب و نگهداری نیز باید در بودجه خرید لحاظ شود.
استانداردهای تولید شیر برقی بخش مهمی از فرآیند تضمین کیفیت و ایمنی این محصولات را تشکیل میدهند. این استانداردها به منظور تضمین عملکرد صحیح، دوام بالا و حفاظت از کاربران و تجهیزات جانبی تدوین شدهاند. از مهمترین استانداردهای مورد توجه میتوان به استانداردهای بینالمللی ISO، استانداردهای IEC و استانداردهای مربوط به فشار و ایمنی سیستمهای هیدرولیکی و گازی اشاره کرد. رعایت این استانداردها در مراحل طراحی، ساخت و تست شیر برقی باعث میشود محصول نهایی علاوه بر عملکرد دقیق، در برابر فشارهای بالا، نوسانات جریان و شرایط محیطی گوناگون مقاومت کافی داشته باشد.
یکی از شاخصهای مهم استاندارد تولید، استفاده از مواد اولیه مرغوب و فرآیندهای کنترل کیفیت دقیق در خطوط تولید است. به عنوان مثال، عایقبندی کویل باید طبق استانداردهای حرارتی و الکتریکی انجام شود تا در برابر دمای بالا و نوسانات ولتاژ مقاوم بماند. همچنین طراحی و تستهای عملکردی شیر شامل بررسی سرعت پاسخگویی، میزان نشتی، و دوام مکانیکی در طول زمان، از نکات کلیدی است که استانداردها به آنها توجه ویژه دارند. علاوه بر این، استانداردهای محیط زیستی نیز نقش مهمی در تولید شیر برقی ایفا میکنند تا ضمن کاهش اثرات زیانبار، عمر مفید دستگاه افزایش یابد. انتخاب شیر برقی تولید شده بر اساس این استانداردها، تضمین کننده عملکرد ایمن، اقتصادی و پایدار در سیستمهای مختلف خواهد بود.
در مجموع، شناخت دقیق اجزاء شیر برقی و اهمیت هر یک از آنها در عملکرد کلی دستگاه، همراه با آگاهی از استانداردهای تولید، از عوامل کلیدی در انتخاب یک شیر برقی با کیفیت و عمر طولانی است. انتخاب محصولی که این اصول را رعایت کند، باعث افزایش بهرهوری سیستم، کاهش هزینههای تعمیر و نگهداری و ارتقای ایمنی در محیطهای صنعتی و خانگی میشود. بنابراین، هنگام خرید شیر برقی، دقت به کیفیت اجزاء داخلی و تأییدیههای استاندارد، بهترین راهکار برای اطمینان از عملکرد مطمئن و پایدار دستگاه شما خواهد بود.
شیرهای برقی بر اساس نوع جریان برق به دو دسته اصلی DC و AC تقسیم میشوند. شیر برقی با جریان مستقیم DC معمولاً در ولتاژهای ۱۲، ۲۴ و ۴۸ ولت ساخته میشود و برای سیستمهای حساس و باتریخور مناسب است. این نوع شیرها دارای مصرف انرژی کمتر و نویز عملکرد کمتری هستند و زمان پاسخدهی آنها معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ میلیثانیه است. استفاده از شیرهای DC در تجهیزات پزشکی، خودرو و سیستمهای خورشیدی رایج است. عمر بوبین در این شیرها معمولاً بیش از ۵۰۰ هزار چرخه کاری است.
شیر برقی با جریان متناوب AC بیشتر در ولتاژهای ۱۱۰، ۲۲۰ و ۲۳۰ ولت کاربرد دارد و برای سیستمهای صنعتی و خانگی رایج است. این نوع شیرها معمولاً هزینه ساخت کمتری دارند اما در عملکرد ممکن است نویز بیشتری ایجاد کنند. زمان پاسخدهی شیرهای AC بین ۲۰ تا ۷۰ میلیثانیه متغیر است و مقاومت حرارتی بوبین آنها معمولاً تا ۱۳۰ درجه سانتیگراد است. شیرهای AC در سیستمهای تهویه، آبیاری و خطوط تولید صنعتی استفاده گسترده دارند.
شیر برقی بر اساس اصول الکترومغناطیس کار میکند؛ با عبور جریان برق از سیمپیچ، میدان مغناطیسی ایجاد میشود. این میدان مغناطیسی باعث جذب هسته فلزی پیستون یا بوبین شده و مسیر جریان سیال باز یا بسته میشود. فشار کاری معمول شیرهای برقی بین 0.1 تا 10 بار است و زمان پاسخدهی آنها در بازه 10 تا 100 میلیثانیه قرار دارد. ساختار شیر شامل بدنه، سیمپیچ، هسته متحرک و مهر و موم است که هر بخش نقش حیاتی در عملکرد دقیق و دوام شیر ایفا میکند.
در شیرهای پایلوتدار، بوبین تنها کنترل جریان پایلوت را انجام میدهد و فشار سیال مسیر اصلی را باز میکند. این نوع شیرها برای فشارهای بالاتر تا 16 بار مناسب هستند. ولتاژ کاری معمول شیرهای برقی بین 12 ولت تا 230 ولت متغیر است و انتخاب نوع ولتاژ بستگی به کاربرد صنعتی دارد. شیر برقی با کنترل دقیق جریان، در سیستمهای اتوماسیون و خطوط تولید صنعتی بسیار کاربردی است.